PSYCHOSOMATYKA

---

Psychosomatyka w psychologii to dziedzina zajmująca się badaniem wpływu czynników psychicznych na stan fizyczny organizmu, szczególnie na rozwój i przebieg chorób somatycznych (cielesnych). Istnieje ścisły związek między umysłem a ciałem, co oznacza, że nasze emocje, stres czy traumy mogą wpływać na zdrowie fizyczne. W psychosomatyce zakłada się, że problemy zdrowotne mogą mieć swoje korzenie w nieprzepracowanych (zablokowanych w ciele) emocjach lub trudnych stanach psychicznych.

Kluczowe zagadnienia psychosomatyki:

• Związek między stresem a chorobą: Stres emocjonalny i chroniczny (reakcje ciała na trudne emocje) może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, co zwiększa ryzyko rozwoju różnych chorób, takich jak choroby serca, nadciśnienie, astma, migreny czy wrzody żołądka, a nawet do powstania nowotworów. Organizm reaguje na długotrwały stres produkcją hormonów, takich jak kortyzol, co może negatywnie wpływać na różne układy ciała.

• Czynniki psychiczne w chorobach somatycznych: W psychosomatyce kładzie się nacisk na to, że problemy psychiczne, takie jak np. lęk, depresja, niepokój, mogą wpływać na pogorszenie stanu fizycznego lub zaostrzenie objawów istniejących chorób. Na przykład osoby cierpiące na chroniczny stres mogą doświadczać bólów głowy, bezsenności, problemów z trawieniem czy przewlekłego zmęczenia.

• Teoria aleksytymii: Aleksytymia to pojęcie odnoszące się do trudności w rozpoznawaniu i wyrażaniu emocji. Osoby z aleksytymią mogą mieć trudności z radzeniem sobie z emocjami, co może prowadzić do manifestacji objawów fizycznych. Nieumiejętność przetwarzania emocji może zwiększać ryzyko chorób psychosomatycznych.

• Psychologiczne podejście do leczenia: W terapii psychosomatycznej stosuje się różne techniki mające na celu leczenie zarówno ciała, jak i umysłu. Przykłady obejmują terapie oparte na uwalnianiu zablokowanych emocji z ciała, trening relaksacyjny, techniki mindfulness, medytację czy biofeedback, które pomagają w redukcji stresu i poprawie samopoczucia psychicznego. Często zaleca się też współpracę między lekarzami a psychologami w celu kompleksowego leczenia pacjenta.

Przykłady chorób psychosomatycznych:

• Choroba wrzodowa żołądka

• Nadciśnienie tętnicze

• Astma oskrzelowa

• Zespół jelita drażliwego (IBS)

• Choroby skórne, takie jak łuszczyca czy egzema

• Bóle mięśniowe i stawowe

• Migreny

• Nowotwory

• Udary

• Choroby autoimmunologiczne

• Choroby układu hormonalnego

• Dolegliwości w następstwie bezsenności itp.

Psychosomatyka podkreśla holistyczne podejście do zdrowia, uznając, że dla pełnego zrozumienia stanu zdrowia pacjenta należy wziąć pod uwagę zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne. W ten sposób możliwe jest bardziej skuteczne leczenie, które koncentruje się na przyczynach, a nie tylko objawach chorób.

 

Somatyczne objawy ma też depresja maskowana - to rodzaj depresji, w której objawy emocjonalne, takie jak smutek czy przygnębienie, są stłumione lub nieświadomie ukrywane, natomiast na pierwszy plan wysuwają się dolegliwości somatyczne (fizyczne) lub nietypowe zachowania. Osoby cierpiące na depresję maskowaną często nie są świadome, że ich dolegliwości fizyczne mają podłoże psychiczne, co utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy i odpowiednie leczenie.

Charakterystyka depresji maskowanej:

1. Dominacja objawów somatycznych: Zamiast tradycyjnych objawów depresji, takich jak smutek czy brak energii, pojawiają się różnorodne dolegliwości fizyczne. Mogą to być bóle głowy, bóle brzucha, problemy z układem trawiennym, bóle mięśni i stawów, zaburzenia snu, zmiany apetytu, przewlekłe zmęczenie czy problemy skórne. W takich przypadkach pacjenci często szukają pomocy u lekarzy różnych specjalizacji, nie zdając sobie sprawy, że przyczyną dolegliwości może być depresja.

2. Nietypowe zachowania i mechanizmy obronne: Depresja maskowana może objawiać się również poprzez nadużywanie alkoholu, substancji psychoaktywnych, kompulsywne jedzenie lub niezdrowe nawyki związane z pracą. Są to mechanizmy, które mają na celu ukrycie wewnętrznego cierpienia emocjonalnego.

3. Trudność w rozpoznaniu: Osoby z depresją maskowaną często zaprzeczają istnieniu problemów emocjonalnych, ponieważ ich dolegliwości fizyczne wydają się być jedynym zauważalnym problemem. W konsekwencji choroba może być nierozpoznana przez długi czas, co utrudnia rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

4. Brak klasycznych objawów emocjonalnych: Smutek, apatia, czy poczucie beznadziejności, które są typowe dla depresji, mogą być stłumione lub całkowicie nieobecne. Zamiast tego pacjenci mogą wydawać się bardziej drażliwi, nerwowi, a nawet skłonni do agresji, co sprawia, że otoczenie nie dostrzega ich problemów psychicznych.

Przyczyny depresji maskowanej:

• Społeczne i kulturowe oczekiwania: W niektórych społeczeństwach i kulturach wyrażanie emocji, szczególnie nieprzyjemnych, może być uznawane za oznakę słabości. Osoby takie mogą nieświadomie tłumić swoje emocje i zamiast tego koncentrować się na dolegliwościach fizycznych.

• Mechanizmy obronne: Depresja maskowana może być formą nieświadomej obrony przed pełnym doświadczeniem trudnych emocji, które mogą być zbyt bolesne do konfrontacji.

• Predyspozycje psychiczne: Osoby z trudnościami w identyfikacji i wyrażaniu emocji (np. osoby z aleksytymią) mogą być bardziej narażone na rozwój depresji maskowanej.

 

Chciałabym tutaj powołać się na autorytet Dr Gabora Maté, lekarza i autora książek, znany jest on ze swojego podejścia do chorób, które uwzględnia związek między zdrowiem fizycznym a psychologicznym. W swojej pracy i publikacjach, Maté kładzie szczególny nacisk na wpływ stresu, emocji i doświadczeń życiowych na zdrowie. Jego podejście jest często związane z psychosomatyką oraz zrozumieniem, jak problemy emocjonalne i traumy mogą prowadzić do rozwoju chorób.

Kluczowe wątki w pracy Gabora Maté na temat chorób

1. Stres i Choroby

• Stres jako czynnik ryzyka: Maté zwraca uwagę, że chroniczny stres jest istotnym czynnikiem ryzyka wielu chorób, w tym chorób serca, cukrzycy, a także zaburzeń autoimmunologicznych. W swojej książce „When the Body Says No: Understanding the Stress-Disease Connection” (Kiedy ciało mówi „nie”: Zrozumienie związku między stresem a chorobą), opisuje, jak przewlekły stres wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego i może prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń.

• Mechanizmy stresu: Maté bada, w jaki sposób stres wpływa na ciało na poziomie biochemicznym, zwracając uwagę na rolę hormonów stresu, takich jak kortyzol, i ich wpływ na zdrowie.

2. Emocje i Choroby

• Tłumione emocje: W swojej pracy, Maté podkreśla, że tłumienie emocji, takich jak złość, smutek czy lęk, może prowadzić do problemów zdrowotnych. Uważa, że wiele osób w obliczu trudnych emocji próbuje je ignorować lub tłumić, co prowadzi do powstania napięć w ciele, a w dłuższej perspektywie może przyczyniać się do rozwoju chorób.

• Psychosomatyka: Maté omawia, jak emocje i traumy mogą manifestować się w postaci objawów fizycznych. Zwraca uwagę na potrzebę rozpoznania i przetworzenia emocji, aby zapobiec poważnym problemom zdrowotnym.

3. Trauma i Zdrowie

• Wpływ traumy: W książce „The Body Bears the Burden: Trauma, Dissociation, and Disease” (Ciało niesie ciężar: Trauma, dysocjacja i choroba), Maté bada, jak traumy z dzieciństwa i doświadczenia życiowe wpływają na zdrowie. Podkreśla, że nieprzepracowane traumy mogą prowadzić do chronicznych problemów zdrowotnych, takich jak choroby autoimmunologiczne czy nowotwory.

• Proces uzdrawiania: Maté podkreśla znaczenie pracy nad traumą i emocjami jako kluczowego elementu w procesie uzdrawiania. Uważa, że integracja doświadczeń emocjonalnych i traumatycznych jest niezbędna dla pełnego zdrowia.

4. Podejście Holistyczne

• Całościowe podejście do zdrowia: Maté promuje holistyczne podejście do zdrowia, które uwzględnia zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne. Wskazuje na potrzebę zrozumienia całego kontekstu życia pacjenta, w tym relacji, doświadczeń życiowych i emocji, aby skutecznie leczyć choroby.

• Wsparcie i empatia: Podkreśla rolę wsparcia społecznego, empatii i zrozumienia w leczeniu i zapobieganiu chorobom. W jego opinii, zdrowie nie jest tylko wynikiem unikania chorób, ale także efektem pełnego rozwoju osobistego i emocjonalnego.

 

Przykłady Książek i Publikacji Gabora Maté

1. „When the Body Says No: Understanding the Stress-Disease Connection” – Książka bada, jak stres i tłumione emocje wpływają na zdrowie fizyczne i omawia przypadki pacjentów z różnymi schorzeniami.

2. „The Body Bears the Burden: Trauma, Dissociation, and Disease” – Praca dotycząca wpływu traumy i dysocjacji na zdrowie, z naciskiem na psychosomatyczne aspekty chorób.

3. „In the Realm of Hungry Ghosts: Close Encounters with Addiction” – Książka bada związki między uzależnieniami a traumą oraz wpływ emocji na rozwój uzależnień.

Praca Gabora Maté rzuca światło na złożony związek między emocjami, stresem, traumą a zdrowiem fizycznym. Jego podejście podkreśla znaczenie zrozumienia psychicznych i emocjonalnych aspektów zdrowia jako kluczowego elementu w leczeniu i zapobieganiu chorobom. Dzięki jego pracy, wiele osób zaczęło dostrzegać, jak istotna jest integracja zdrowia psychicznego i fizycznego w kompleksowym podejściu do opieki zdrowotnej.